Đây là nhận định của Chính phủ tại báo cáo việc thực hiện chính sách, pháp luật về cải cách tổ chức bộ máy hành chính nhà nước giai đoạn 2011-2016, phục vụ cho phiên giám sát tối cao của Quốc hội về nội dung này, trong cả ngày 30/10.
Áp lực tăng biên chế
Nhận xét chung từ Chính phủ là chức năng, nhiệm vụ của một số tổ chức trên một số lĩnh vực tuy đã giảm chồng chéo nhưng vẫn còn giao thoa. Việc chuyển giao một số nhiệm vụ từ cơ quan hành chính nhà nước cho các tổ chức xã hội còn hạn chế. Thực tế cho thấy trong quá trình hoàn thiện các văn bản pháp luật chuyên ngành, nhiệm vụ của các cơ quan nhà nước thời gian qua không giảm, gây áp lực cho việc tăng tổ chức, biên chế.
Chính phủ cũng đánh giá, thẩm quyền, trách nhiệm của cán bộ, công chức, nhất là người đứng đầu chưa rõ; phân cấp quản lý nhà nước giữa Trung ương và địa phương trên một số ngành, lĩnh vực chưa phù hợp (biên chế, đầu tư, đất đai...).
Giữa Chính phủ với các bộ, ngành, địa phương đã thực hiện việc đẩy mạnh phân cấp nhưng thiếu cơ chế kiểm tra, giám sát, làm giảm hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước đối với các ngành, lĩnh vực này.
Cụ thể, theo báo cáo, đầu nhiệm kỳ 2011-2016, Chính phủ rà soát chức năng, nhiệm vụ các cơ quan, bộ ngành có 22 vấn đề tồn tại, trong đó 16 vấn đề là chồng chéo, giao thoa, đan xen, 2 vấn đề còn bỏ trống, 4 vấn đề cần tăng cường phối hợp.
Đến nay đã khắc phục nhiều điểm nhưng vẫn còn 3 vấn đề có sự giao thoa, 9 vấn đề cần có sự phân công, phối hợp quản lý giữa các bộ, cơ quan ngang bộ.
Tổ chức bộ máy của Chính phủ hiện tại được giữ ổn định như 2 nhiệm kỳ qua, gồm 18 bộ, 4 cơ quan ngang bộ và 8 cơ quan thuộc Chính phủ.
Ngoài ra, hiện có một số tổ chức khác do Chính phủ, Thủ tướng thành lập mà không phải là đơn vị sự nghiệp công lập, gồm: Uỷ ban Giám sát tài chính Quốc gia, Hội đồng cạnh tranh quốc gia, Văn phòng Ban Chỉ đạo phòng, chống tham nhũng Trung ương (đã đưa về Ban Nội chính Trung ương), các Ban Chỉ đạo hoạt động theo hình thức tổ chức phối hợp liên ngành do Thủ tướng Chính phủ hoặc Phó thủ tướng Chính phủ đứng đầu, trong đó quy định về Văn phòng giúp việc Ban Chỉ đạo có biên chế công chức chuyên trách.
Chính phủ nhận định, qua sắp xếp, kiện toàn cơ cấu tổ chức của bộ, tổ chức chỉ thực hiện chức năng tham mưu (vụ) có xu hướng giảm, tổ chức quản lý chuyên ngành vừa thực hiện chức năng tham mưu, vừa tổ chức thực thi (tổng cục, cục) theo phân cấp, ủy quyền của Bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ có xu hướng tăng.
Việc này được Chính phủ đánh giá là cần thiết và hợp lý trước yêu cầu đòi hỏi quản lý chuyên sâu đối với ngành, lĩnh vực góp phần nâng cao tính ổn định của hệ thống tổ chức hành chính nhà nước. Cũng tạo điều kiện để mở rộng hơn quy mô tổ chức các bộ quản lý đa ngành, đa lĩnh vực; giúp các bộ, cơ quan ngang bộ tập trung nhiều hơn vào quản lý vĩ mô, phối hợp giải quyết đồng bộ các vấn đề liên ngành có hiệu quả hơn.
Vẫn "lạm phát" cấp phó
Về số lượng cấp phó, khái quát chung là các cơ quan, tổ chức hành chính nhà nước thực hiện theo đúng quy định của pháp luật.
Tuy nhiên, theo thống kê, số lượng thứ trưởng tính đến hết năm 2016 dù có giảm nhưng cũng vẫn vượt hạn định 1 bộ có không quá 4 thứ trưởng (mức trung bình vẫn là 4,82 thứ trưởng/bộ). Số lượng phó tổng cục trưởng, phó giám đốc sở cũng tương tự…
Báo cáo của Chính phủ cũng xác nhận việc trong một số thời điểm tại một số tổ chức, số lượng cấp phó có vượt so với quy định, chủ yếu là do nguyên nhân khách quan trong việc sắp xếp tổ chức quản lý đa ngành, đa lĩnh vực và yêu cầu của công tác cán bộ. Các bộ, ngành, địa phương cũng đã xây dựng phương án, lộ trình giảm dần về số lượng theo quy định.
Bộ trưởng Nội vụ Lê Vĩnh Tân - người ký báo cáo gửi Quốc hội - giải thích do số lượng đầu mối tổ chức bên trong của các cơ quan tăng khi biên chế cơ bản giữ ổn định và thực hiện chính sách tinh giản biên chế nên số lượng công chức giữ vị trí lãnh đạo quản lý từ cấp phó phòng trở lên trong các tổ chức hành chính cao, dẫn đến mất cân đối giữa số lượng người giữ chức danh lãnh đạo, quản lý và số công chức tham mưu.
Cụ thể, tính đến thời điểm 31/12/2016, còn một số tổ chức có số lượng cấp phó vượt so với quy định, như: Bộ Giao thông Vận tải có Cục Quản lý xây dựng đường bộ (4 phó), Cục Quản lý đường bộ cao tốc (4 phó); Bộ Công Thương có Cục Công nghiệp địa phương, Cục Xúc tiến thương mại, Cục Quản lý thị trường (4 phó); Bộ Tài chính có một số vụ, đơn vị thuộc Bộ có số lượng Phó vụ trưởng vượt quá quy định (Vụ Pháp chế: 5, một số vụ, đơn vị khác: 4).
Số lượng phó giám đốc sở hoặc tương đương, phó phòng cấp huyện ở một số địa phương vượt quá quy định của Chính phủ, như: Hải Dương, Thái Nguyên, Hà Tĩnh, Lai Châu, Thừa Thiên Huế, Bạc Liêu...
Liên quan đến biên chế, vấn đề được nêu nhiều lần tại nghị trường, Bộ trưởng Lê Vĩnh Tân thông tin, hiện có 11 địa phương sử dụng vượt 7.951 biên chế so với số biên chế công chức được Bộ Nội vụ giao (như Hà Nội, Tp.HCM, Đà Nẵng, Thanh Hóa, Quảng Ninh…). Ngoài ra, còn 19.900 người là lao động hợp đồng cho 18 bộ ngành, 46 địa phương sử dụng.
Đáng chú ý, báo cáo cho biết có gần 1,3 triệu cán bộ, công chức cấp xã và số lượng người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, ở thôn, tổ dân phố hưởng lương từ ngân sách nhà nước. Theo đó, riêng quỹ lương và phụ cấp dành để chi cho nhóm đối tượng này là 32.000 tỷ đồng/năm.
Số tiền lương để chi trả cho gần 270.000 biên chế công chức thuộc khối Chính phủ quản lý không thể hiện trong báo cáo. Chính phủ chỉ nêu, giai đoạn 2007-2017, nhà nước đã 7 lần điều chỉnh tăng mức lương tối thiểu chung (nay là mức lương cơ sở) từ 450.000 đồng lên 1.210.000 đồng/tháng, tăng thêm 268,9%, cao hơn chỉ số giá tiêu dùng do Tổng cục Thống kê công bố. Hiện, lương cơ sở áp dụng từ 1/7/2017 là 1.300.000 đồng/tháng.
Số lượng biên chế công chức được khẳng định là giảm 3.000 người trong giai đoạn từ 2011 đến hết 2016 nhưng biên chế viên chức tại các đơn vị sự nghiệp lại tăng thêm gần 123.000 người.